Ikebana – jak zrobić japoński bukiet w 5 krokach?

Co to znaczy ikebana? Japońska sztuka układania kwiatów

Japończycy mają szczególny związek z przyrodą – widać to choćby w trendzie shinrin yoku albo w tradycji aranżowania ogrodów japońskich. Europejczykom Ikebana znana jest po prostu jako sztuka układania kwiatów, ale w Japonii to coś znacznie więcej. Ikebana o wielowiekowa tradycja, forma medytacji nad przemijaniem i kruchością życia. Jej początki sięgają VI wieku naszej ery, kiedy to do Japonii zawitał buddyzm a z nim wiele nowych zwyczajów. Jednym z nich była sztuka zestawiania ze sobą pojedynczych kwiatów i gałązek. Skromne kompozycje kładziono na buddyjskich ołtarzach kierując kwiaty zawsze w stronę nieba.

Dopiero w X wieku do układania kwiatów zaczęto używać naczyń, a w XII ikebana stała się częścią obrządku rytualnego ku czci Buddy – stawiano ją w środku, pomiędzy kadzidłem i świecami. Najbardziej znanym mistrzem ikebany był mnich Senkei Ikenobo. Dzięki niemu kwiatowe kompozycje coraz bardziej zyskiwały na popularności. Umieszczano je nie tylko w świątyniach, ale dekorowano nimi wnęki ścienne bogatszych domów. Rozbudowane i efektowne zestawy tworzone przez mnicha Ikenobo przypadły szybko do gustu samurajom i zamożniejszym mieszkańcom Japonii, którzy chętnie uczyli się sztuki układania kwiatów. 

Podstawy ikebany

Ikenobo, który założył w XVII wieku szkołę komponowania kwiatów, uważał, że podstawowym celem ich układania jest okazanie zrozumienia dla kruchej rośliny i jej oczekiwania na swoją przyszłość. Przemijalność często jest tematem japońskiej sztuk i pojawia się np. jako element filozofii wabi-sabi. Ikebana jest pełna odwołań do natury. W tej florystycznej sztuce każdy szczegół i drobiazg jest istotny.

Najważniejsza jest linearność, harmonia i rytm kompozycji. Aby to osiągnąć ważne jest nie tylko ustawienie kwiatów i gałązek, ale także odpowiednie naczynie.

Jeśli nie masz odpowiedniego, możesz wykorzystać nakładkę z otworkami (zrobisz ją sam z gliny bez wypalania w piecu) – dopasuj ją wielkością do wazonu lub innego naczynia, w którym chcesz ułożyć kompozycje i ciesz się własnoręcznie zrobioną ikebaną.

Style ikebany

1. Rikka

   Najbardziej klasyczny styl praktykowany od XVI wieku, najczęściej podczas celebrowania Nowego Roku i uroczystości zaślubin. Kompozycje mogą osiągać nawet 1,5 metra wysokości. Nad całością z reguły dominuje jedna gałąź (najczęściej sosny) skierowana do góry pod kątem 45 stopni. Po jej bokach układa się symetrycznie krótsze gałązki – w Japonii zazwyczaj cedru, cyprysu, czy bambusa – połączone z kwiatami chryzantemy.

2. Seika

   Ten styl sięga również XI wieku, ale w przeciwieństwie do poprzedniego opiera się na trójkątnej kompozycji. Główny jej element to najokazalsza roślina, powinien być ustawiony centrycznie (shin) i być najbardziej wyeksponowany. Po jego bokach upina się krótszy (soe) i najkrótszy (hikae). Najczęściej wykorzystuje się lilie oraz róże, które wpina się w tzw. kenzan (rodzaj kolczastej płytki umieszczanej na dnie naczynia) lub stabilizuje bambusowymi rurkami. Tradycyjnie układa się kwiaty w niskich wazonach, chociaż coraz częściej wykorzystuje się te wyższe i wąskie.

3. Moribana

   Najpopularniejszy , ale dosyć trudny dla początkujących sposób układania. Ważnym elementem jest płaskie naczynie dostosowane formą i kolorystyką do wykorzystanych roślin. A te możesz układać dowolnie – pionowo, poziomo lub kaskadowo. Moribana znaczy „nagromadzenie kwiatów”. Najdłuższym elementem jest okazała gałąź albo kwiat, a całość ma przypominać miniaturowy krajobraz. Najczęściej wykorzystywane kwiaty: mieczyki, lilie, gerbery i chryzantemy. 

4. Heika

   W przeciwieństwie do moribany, heika polega na układaniu kwiatów z długimi gałązkami w wąskich wazonach. Wyróżniamy tutaj pionowe kompozycje z chryzantem lub pochylające się do przodu lub do tyłu bukiety z astrów, lilli, kalii i peonii.

Kwiaty i rośliny do ikebany

Japończycy są miłośnikami przyrody od najdawniejszych czasów, a tradycyjna ikebana, jest do dzisiaj sposobem dekorowania nie tylko uroczystości czy festynów, ale zwykłych domów. Nasze najpopularniejsze rodzime rośliny jakich możesz użyć to:

• Gałązki – sosna, świerk, wierzba, ostrokrzew, głóg, jarzębina, berberys i dereń, ale też bardziej egzotyczny i popularny ostatnio u nas eukaliptus czy liście bambusa
• Trawy  – dekoracyjne pampasowe, ozdobne trzciny, tęczówka, kłosy zbóż
• Kwiaty – chryzantemy, gerbery, kalie, róże, lilie i narcyzy, zawilce, irysy syberyjskie oraz liście kosaćców i funkii

Sztuka układania kwiatów ikebana: jak zrobić ją poprawnie?

Będziesz potrzebował różnych narzędzi, ale nie obawiaj się, większość jest Ci dobrze znana. Przede wszystkim:

• ostre nożyczki lub sekator do przycinania łodyżek,
• kenzan czyli rodzaj poduszeczki, w która będziesz wpinał rośliny.
• No i oczywiście odpowiednie naczynie – wybór kształtu i wielkości zależy od Ciebie i od stylu w jakim chcesz stworzyć ikebanę. Na pierwszy raz proponujemy wysoki, cylindryczny wazon. 

4 podstawowe zasady ikebany

Podstawowe zasady jakich powinieneś przestrzegać, aby Twoja kompozycja jak najbardziej przypominała japońską:

1. Mniej znaczy więcej. Tradycyjne bukiety stawiają na okazałość – im więcej kwiatów tym atrakcyjniej prezentują się na stole. W ikebanie odwrotnie – liczy się struktura, harmonia i minimalizm (charakterystyczne ogólnie dla stylu japońskiego).
2. Asymetryczna równowaga. Nie tylko zwarte kompozycje robią wrażenie, ale także wysokie, niepewnie balansujące pojedyncze gałązki.
3. Baw się! Według japońskiej tradycji sztuka układania kwiatów prowadzi do samodoskonalenia i do szczęścia. A więc potraktuj ją jako kreatywną zabawę, z której możesz czerpać sporo radości. 
4. Przestrzeń. Ikebana pięknie wygląda w pustej przestrzeni będąc jej główną, czasem jedyną ozdobą – to idealna dekoracja do wnętrz w stylu japandi. Pamiętaj o zachowaniu porządku. Wśród zbyt wielu nagromadzonych rzeczy ikebana straci na urodzie. 

Ikebana vs. idealny wazon

Wybór naczynia jest bardzo istotny. To ono stanowi punkt odniesienia dla całej kompozycji i od niego zależy jej kształt. W zależności od stylu ikebany naczynie powinno być płaskie, niskie lub wysokie. Naczynie powinno podkreślać pionowe elementy rośliny – gałęzie, rośliny i liście – a dopiero w następnej kolejności wydobywać urodę kielicha kwiatu. Najpopularniejsze są naczynia ceramiczne w kształcie miseczki z wydrążonymi otworkami na łodyżki lub wyższe, szklane z płytką w dziurki (mosiężną, stalową lub ceramiczną), przez które przekłada się kwiaty. Taką płytkę możesz zrobić sam lub dokupić i wykorzystać do dowolnego wazonu lub dekoracyjnego naczynia. Jeśli lubisz wyjątkowe dekoracje, możesz zdecydować się na naczynie naprawione metodą kintsugi.

Jak zrobić ikebanę?

Nie robiłeś nigdy ikebany? Wszystko przed Tobą! Przekonasz się, że to wcale nie jest trudne. Na początek proponujemy kompozycje na bukiet kwiatowy w stylu seika.

1. Umieść na dnie płaskiego naczynia kenzan.
2. Będziesz potrzebował dwa duże, efektowne liście – na przykład modnej monstery. Przytnij je krótko.
3. Dobierz do nich gałązki wierzbowe typu curly. Sa bardzo elastyczne i przez to świetnie nadają się do kwiatowych kompozycji, a ich „kręcona” struktura atrakcyjnie wygląda.
4. Wybierz kwiaty jakie lubisz: japońską różę, kalię, a może efektowny amarylis? Ważne, żeby był na długiej, mocnej łodydze – będzie główna osią Twojej kompozycji.
5. Wepnij go na środku pionowo, a po obu stronach dołącz liście monstery po kątem 45 stopni i wierzbowa gałązkę. Tylko tyle i aż tyle! Prawda, że piękna?

Ikebana to wspaniały pomysł na stworzenie wyjątkowych, minimalistycznych kompozycji kwiatowych, które udekorują Twoje wnętrza! A jeśli chcesz dodać coś jeszcze, sprawdź, jak zrobić origami oraz poznaj japońskie symbole szczęścia.